Twee maal de stadsmuur

Marcel van Dasselaar

Bij werkzaamheden aan de Groeneweg en Geuzenstraat, die ook hierboven al werden genoemd, is maar liefst twee maal de 14e- eeuwse stadsmuur blootgelegd. De muur loopt net achter het pad dat de stadsgracht volgt door het Houtmansplantsoen en bevindt zich op een diepte van ongeveer 40 cm beneden maaiveld. Het gaat om een stuk muur met een dikte van 85 cm aan de bovenkant en 1,20 m aan de onderkant. Die onderkant zit op een diepte van meer dan 2 meter beneden maaiveld.

De vondst van de stadsmuur is bijzonder. Hiermee is eindelijk duidelijk geworden dat er nog restanten van de stadsmuur aan deze kant van Gouda bewaard zijn. Die sporen werden op basis van oude kaarten wel verwacht -de reden dat de werkzaamheden archeologisch werden begeleid- maar er waren geen sporen daadwerkelijk aangetoond. Tot nu toe zijn er vooral aan de zuid- en westkant van Gouda stukken van de stadsmuur opgegraven, met name bij de Vest en bij de Veerstal. De vondst maakt het plaatje van Gouda zoals het vroeger was dus completer. Daarnaast toont deze vondst aan dat er nog stukken van de muur in de grond aanwezig zijn. Wethouder Van der Sluijs reageert verheugd: 'Deze vondst bevestigt nog eens de historische betekenis van Gouda. Ik hoop dat wij als college, met name de wethouder van monumentenzorg, een mogelijkheid vinden om ook de oostzijde van de stadsmuur voor het publiek zichtbaar te maken'.

Het is opvallend dat zo'n groot deel van een stadsmuur, die normaal gesproken boven de grond staat, nu helemaal onder de grond zit. Dat komt vooral door ophogingen, die in heel Gouda nodig waren om droge voeten te houden en verzakking van muren te voorkomen. Ook de stadsmuur verzakte. Diverse archiefbronnen spreken over scheuren in de muur en over hoge onderhouds- en reparatiekosten. Langs de stadsmuur is de bodem ook opgehoogd, waardoor de stadsmuur zelf steeds wat dieper kwam te liggen. Een groot deel van de muur is bovendien onder de grond gekomen omdat er aan het eind van de 16e eeuw een aarden wal tegen werd opgeworpen. Die aarden wal was nodig, omdat met de uitvinding van het buskruit en het ontstaan van kanonnen, een stenen muur als verdediging niet meer voldeed. Om de kracht van de kanonskogels wat te absorberen werd de wal tegen de muur aangelegd. De stadsmuur lag na de 16e eeuw dus al voor een groot deel onder de grond. Het stuk dat nog wel boven de grond uitstak is in de 19e eeuw, na het in onbruik raken van de muur, afgebroken om waarschijnlijk als bouwmateriaal te dienen. Alles onder de grond was lastig te verwijderen en is dus achtergebleven.