Een zeventiende eeuwse kan uit het Westerwald

Jan van Dam

In het voorjaar van 2005 werd door Archeomedia en leden van Golda onderzoek gedaan tijdens de verbouwing van het pand Oosthaven 19. Gedurende dit onderzoek kon onder andere een kleine kelder worden blootgelegd, waaruit een bescheiden hoeveelheid 17e-eeuwse keramiek en glas tevoorschijn kwam. De verscheidenheid van het vondstmateriaal is groot en bestaat onder andere uit glas, majolica, faience, roodbakkend- en witbakkend aardewerk en steengoed. Van de laatste categorie is een fraai versierde kan het uitlichten waard.

Westerwald

Het uit Duitsland geïmporteerde steengoed kent een grote rijkdom aan versieringsmotieven. De in de 17e eeuw geldende smaak zorgde vanaf ongeveer het laatste kwart van de zestiende eeuw voor een heuse versieringsdrift, welke we ook terugvinden op de keramiekproducten. Bekend zijn de boerendanskruiken uit Raeren en de rijkversierde baardmankruiken. Ook in het Westerwald, dat als vestigingsplaats voor pottenbakkers van steengoed sinds het eind van de 16e eeuw zeer belangrijk werd, werd de versieringsdrift enthousiast botgevierd. Kenmerkend voor de productie uit het Westerwald is het gebruik van appliques en stempels in combinatie met kobaltkleurige glazuren. De producten zijn bijna altijd voorzien van een standvoet of standvlak en de oren zijn meestal twee- of drielobbig.

Een kan uit het Westerwald

Het onderwerp van dit artikeltje is ook een kenmerkend product uit het Westerwald. Tijdens de opgraving aan de Oosthaven kwam de kan in delen tevoorschijn en bleek uiteindelijk voor een groot deel compleet te zijn. De kan, 19,5 cm hoog met een voetdiameter van 6 cm, is rijkelijk versierd met appliques, die geaccentueerd zijn door kobaltblauwe glazuur. Op de hals is een gezichtsmasker aangebracht. Het oor is lintvormig en aan de onderzijde omgeslagen. Op de buik van de kan zijn ruitvormige decoraties aangebracht, ingevuld met schelpvormige versieringen. De decoraties komen tegen de kobaltkleurige achtergrond heel mooi tot hun recht.

Kan, 1650-1700                            Detail kan

Het betreft een product uit de hoogtijdagen van de Westerwaldse pottenbakkersgeschiedenis en kan gedateerd worden in de periode 1650-1700. De populariteit van de producten uit het Westerwald valt af te lezen uit de grote hoeveelheid bodemvondsten die we kennen en de grote verscheidenheid aan decoraties. Het is opvallend dat zelden dezelfde motieven op twee verschillende kannen aangetroffen worden.

Schilderij van Joris van Son uit 1656 met een steengoed kan

Op schilderijen uit de Gouden Eeuw worden kannen, vergelijkbaar met het exemplaar van de Oosthaven nog wel eens afgebeeld, bijvoorbeeld op een schilderij van Joris van Son uit 1656. De kan wordt hier afgebeeld temidden van allerlei kostbaarheden als Chinees porselein en zilveren voorwerpen. Het is tekenend voor de zekere kostbaarheid van een dergelijke kan en voor een zekere welstand waarin de toenmalige bewoners van Oosthaven 19 moeten hebben verkeerd.