Het metaal van de Elzenhof

Diederick Habermehl en Marcel van Dasselaar

Begin 2006 werd een opgraving uitgevoerd op het terrein van camping de Elzenhof aan de Stoofkade. Deze locatie ligt aan de westzijde van de Gouwe, ten zuiden van Het Weegje en de spoorlijn. Gedurende het onderzoek, waarop Marcel van Dasselaar in een volgende nieuwsbrief verder zal ingaan, werden onder andere de resten van een 15e of 16e-eeuwse molen gevonden. In de 17e eeuw werd er op de locatie van de molen een boerderij gebouwd, waarvan de 19e of 20e-eeuwse navolger in 2006 werd afgebroken voor nieuwbouw.

Met name uit de 17e eeuw werd een flink aantal metalen voorwerpen opgegraven, die een aardig beeld geven van de bewoning op de boerderij in deze periode. Er werden onder andere 68 metalen vondsten geborgen, met een totaalgewicht van 1869,1 gram. Eén groot object kon niet worden gewogen, maar overstijgt zeker de 10 kilo. In de bovenste lagen werden voornamelijk (smeed-)ijzeren objecten aangetroffen, zoals spijkers, strips en een haak. Deze objecten dateren waarschijnlijk uit de 18e of 19e eeuw. Voorts werden in diepere ophooglagen en op de stort verschillende 17e en 18e-eeuwse vondsten gedaan. Het betreft hier onder andere verschillende duiten, boekbeslag en een muurhaak. Enkele van deze metaalvondsten worden hieronder kort beschreven.

Munten

Tijdens het onderzoek werden in totaal zeventien munten aangetroffen, waarvan het overgrote deel koperen duiten. De enige zilveren munt, een Friese duit, is afgebeeld in afbeelding 1, tweede van rechts.

Afbeelding 1: vier van de in totaal zeventien aangetroffen munten.

Tabel 1. Overzicht van de aangetroffen munten

Tabel 1 geeft een overzicht van de aangetroffen munten. Van twaalf munten was de tekst en soms de afbeelding nog leesbaar. Interessant is de uiteenlopende herkomst van de munten. Vijf munten stammen uit het Hollandse gebied (HOLLANDIA), twee uit Overijssel (TRAS ISULANIA) en verder uit Deventer (DAVENTRIA), Utrecht (CIV TRAIECT), Friesland (FRISIA), West Friesland (WESTFRISIA) en Batenburg (CIVITAS BAT). Alle munten stammen uit de 17e of 18e eeuw. Van één duit (A05-611, VNR 18) is slechts het wapenschild leesbaar. Dit wapen is te herleiden tot de bezittende vorsten te Huissen (Gelderland). Dergelijke munten zijn te dateren in de eerste helft van de 17e eeuw. Ook de munt van Batenburg stamt uit Gelderland en kan in dezelfde periode worden gedateerd.

Zoals uit de tabel goed naar voren komt, zijn de 18e-eeuwse munten aangetroffen in vlak 1 en de 17e-eeuwse munten voornamelijk op het niveau van vlak 2. Eén munt, welke niet in de tabel is opgenomen, betreft een douchemunt met het opschrift IPC. Dergelijke munten zijn nog steeds in gebruik voor bijvoorbeeld doucheautomaten. Vermoedelijk is deze gebruikt in de tijd dat het terrein naast de boerderij in gebruik was als 'camping Elzenhof'.

Afbeelding 2: links een IPC-douchemunt (uit de campingperiode), afkomstig van de stort.
Rechts het tinnen speelgoedbordje, eerste helft 17e eeuw.

Overige objecten

Het in afbeelding 2 weergegeven object betreft een tinnen speelgoedbordje (diameter 3,2 cm). Dit ook wel als 'poppegoed' aangeduide object, is versierd met een bloem in een rand met punten, lijnen en driehoeken (zon?) en kan in de tweede helft van de 16e of begin 17e eeuw gedateerd worden. Het speelgoedbordje werd aangetroffen onder de funderingsplank van de stal. Ook de overige metaalvondsten dateren voornamelijk uit (het begin van) de 17e eeuw. Een schoengesp van geelkoper is bijzonder, omdat er nog textielresten aan bewaard zijn gebleven (zie afbeelding 3). Op de stort werden een geelkoperen muurhaak en een fragment boekbeslag aangetroffen. Deze boeksluiting met een haakje is versierd met lijnen en puntcirkels. Ook deze objecten worden in de eerste helft van de 17e eeuw gedateerd, evenals de 17e-eeuwse duiten bij de aanleg van het tweede vlak aangetroffen.

Afbeelding 3: boven het boekbeslag (voor en achterzijde), onder de 17e-eeuwse muurhaak.

Welke functie aan het grote metalen object (afbeelding 4) kan worden toegeschreven is niet duidelijk. De gaten in het object maken het aannemelijk dat het op hout of een muur bevestigd is geweest. De 'haak' kan dan gediend hebben om iets te ondersteunen of iets aan te bevestigen. Mede gezien de vondstlocatie kan worden verondersteld dat het object uit de stal afkomstig is.

Afbeelding 4: groot metalen object met onbekende (ophang?)functie,
gevonden op het erf bij de stallen.

De hierboven beschreven vondsten kunnen qua datering aan de bewoningsfase van de boerderij op de Elzenhof worden toegeschreven. De oudste munten dateren uit 1628 en de jongste uit 1754. De grondlagen, waarschijnlijk ophooglagen, waarin deze munten werden aangetroffen kunnen derhalve in de 17e en 18e eeuw worden gedateerd. In de bovenliggende lagen werden vondsten uit de 19e en 20e eeuw gedaan. Grappig is daarbij de douchemunt, die doet herinneren aan de periode dat de Elzenhof een camping huisvestte.

www.duiten.nl/huissen.htm.
www.duiten.nl, zie Batenburg in de catalogus.
Baart en Krook 1977, 466.
Baart en Krook 1977, 377.
Baart en Krook 1977, 402.